Fransız Devrimi, tarihte Eski Rejim’i sona erdiren ve Cumhuriyetin kurulmasına yol açan önemli bir olaydır. Bu yazımızda Fransız Devrimi’nin kadın figürlerinden birisi olan Olympe de Gouges’a (Marie Gouze) yer verdik.
Fransız Devrimi ve Kadınlar
Fransız Devrimi sürecinde kadınların önemli bir rolü vardı ancak tarihsel hesaplarda genellikle yeterince temsil edilmediler. Devrimin başlangıcında, Fransız kadınları ikinci sınıf vatandaş olarak kabul ediliyordu. Oy kullanmalarına veya seçimlere katılmalarına izin verilmedi ve çoğu kamusal ve profesyonel alandan dışlandılar. Bununla birlikte kadınlar Devrim’in aktif aktörlerindendi. Kadınlar gösterilere ve yürüyüşlere katıldılar, vatandaş kulüpleri örgütlediler, dilekçeler hazırladılar ve haklarını talep ettiler.
Fransız Devrimi’nde Kadınların Talepleri
Fransız Devrimi’nin başlangıcında kadınlar, erkeklerle eşit hak ve özgürlüklere sahip olmayı talep ediyorlardı. Bu dönemde kadınların talepleri arasında başlıca eşit medeni ve siyasi haklara erişmek vardı. Örneğin, seçme seçilme hakkı, eğitim ve mesleklere eşit erişim, yasal ve sosyal ayrımcılığa son verilmesi. Kadınlar ayrıca cinsiyet eşitliğini sağlamak için aile ve eğitim hayatında değişiklikler yapılması çağrısında bulundu.
Devrim Sürecinde Fransız Kadınların Hak Talep Yöntemleri
Bu dönemin kadınlarının taleplerinin çok çeşitli olduğu bilinir. Bu talepleri gerçekleştirmenin yolları konusunda ise kadınların kendi aralarında fikir ayrılıkları olduğunu belirtmek gerekir. Kimisi ilk olarak dilekçe yazmak ve yurttaş kulüplerine katılmak gibi barışçıl yolları savunuyordu. İkinci olarak ise bir diğer grup protestolar ve yürüyüşler gibi daha radikal yollar seçme taraftarıydı. Fakat ortak payda şudur ki, bu çağın kadınları tam vatandaş olarak statülerinin tanınmasını ve mülk nesneleri olarak değil, tam bireyler olarak görülerek ulusun yaşamına tam olarak katılabilmeyi umuyorlardı. Ayrıca, ekonomik ve sosyal fırsatlara eşit erişim sağlamanın yanı sıra onları ezen yasal ve sosyal eşitsizliklere bir son vermeyi amaçlıyorlardı.
Fransa’da Kültürel Devrim ve Marie Gouze
Kadınlar, siyasi devrime eşlik eden Kültür Devrimi’nde de önemli aktörlerdi. Devrimci idealleri ve özgürlük, eşitlik ve kardeşlik değerlerini kutlayan devrimci trajedi gibi yeni sanatsal ifade biçimlerinin yaratılmasına katıldılar. Tam da bu noktada konu aynı zamanda Edebiyat tutkunu olan Olympe de Gouges’a gelmektedir. Gerçek ismiyle Marie Gouze, 1791’de Ulusal Meclis’e sunulan ve erkekler ile kadınlar arasında eşit haklar talep eden “Kadın ve Vatandaş Hakları Bildirgesi” ni kaleme alan kişidir.
Marie Gouze Kimdir?
Gerçek adı Marie Gouze olan Olympe de Gouges, feminist ve devrimci bir Fransız edebiyatı aşığıydı. Öncelikle kadın haklarına olan bağlılığı ve 1791’de kaleme aldığı “Kadın ve Vatandaş Hakları Bildirgesi” ile tanınır. 1748’de Fransa’nın güneybatısındaki Montauban’da küçük burjuva bir ailede doğdu. Kariyerine oyuncu olarak başladı ve Olympe de Gouges adı altında oyunlar ve siyasi broşürler yazdı. Bu takma adı feminist ve devrimci yazılarını imzalamak için de kullandı. 1791’de Ulusal Meclis’e sunduğu Kadın ve Vatandaş Hakları Bildirgesi, oy kullanma hakkı ve ulusun siyasi yaşamına katılma hakkı da dahil olmak üzere erkekler ve kadınlar arasında eşit haklar çağrısında bulundu. Ayrıca hukuk ve toplumda kadınlara yönelik ayrımcılığı eleştirdi ve cinsiyet eşitliğini sağlamak için aile ve eğitim reformu talep etti.
Marie Gouze, kadın haklarına olan bağlılığına rağmen Fransız Devrimi’nin anayasal reformlarını etkilemeyi başaramadı. Devrimci terör sırasında hapse atılan Marie Gouze nihayet 1793’te giyotine gönderildi. Bununla birlikte, kadın haklarına olan bağlılığı onu takip eden feminist nesillere ilham kaynağı oldu.
Olympe de Gouges, güçlü ve kararlı bir kişiliğe sahipti. Sosyal ve politik amaçlar konusunda tutkuluydu ve sesini yükseltmeye ve doğru olduğuna inandığı değişiklikleri desteklemeye kararlıydı. Ayrıca fikirleri reddedildiğinde veya baskıyla karşı karşıya kaldığında bile cesareti ve azmi ile öne çıkmıştır. Suçlamaları ve zulmü beraberinde getirdiğinde bile kadın hakları ve Fransız Devrimi için yazmaya ve kampanya yürütmeye devam etti. Olympe de Gouges, zamanına göre bağımsız ve özgür bir kadın profiline sahipti. Yalnız yaşamayı yazarak ve oyunculuk dersleri vererek geçimini sağlamayı seçti. Ayrıca eleştirel düşünmesi ve zamanının toplumunun yerleşik normlarına meydan okuma yeteneği ile biliniyordu.
Bugün Olympe de Gouges, Fransız ve uluslararası feminist tarihte önemli bir figür olarak kabul edilir. Kadın ve vatandaş hakları beyannamesi ise bugün cinsiyet eşitliğinin bir sembolü olmaya devam ediyor.
