Altmışlı yıllar, birçok farklı alanda dünyanın değiştiği devrimsel bir yıldır. Bugünlerde o dönemin gençlerini boomer ya da sessiz kuşak olarak anıyoruz. Ancak İkinci Dünya Savaşı sonrası doğan bu sessiz kuşak, altmışlı yıllarda büyük yankılar uyandırdı. Bu yazımızı karşıt kültür olarak Fransa’da doğan yé-yé müzik akımı ve temsilcilerine adadık.
Değişen Dünya ve Karşı Kültürün Doğuşu
Altmışlı yılların ana akımlarının ardında, Amerikan yaşam tarzının itici güç olarak var olduğunu söyleyebiliriz. Başta Amerika olmak üzere, tüketim kültürü yirminci yüzyıldan itibaren yüce bir değer halini almıştır. Fransa da İkinci Dünya Savaşı’nın ardından ekonomik ve sosyal olarak Amerikanlaşma dönemine girmiştir. Bu süreç sadece Amerikan ürünlerinin piyasaya sürülmesi anlamına gelmemektedir. Bu dönem genel olarak, refah seviyesini arttırmak için yapılan yeni ekonomi modellerine odaklanır. Kısacası, Fransa’da Amerikanlaşma fikri, yeni bir tüketim anlayışı, rekabetçi ortam, sosyal hareketlilik ve kitlesel bir yaşam döngüsü etrafında yükselir. Ancak kadın ve erkek ilişkilerinin standartlaşması, doğaya karşı acımasız tutum, sınıfsal adaletsizlikler ve süregelen Vietnam Savaşı, tüm bunlara karşı çıkan bir kültürün ortaya çıkmasına öncülük eder. Hippi akımı, Rock’n Roll, 68 Mayıs olayları ve öğrenci hareketleri, tektipleşen yeni dünyaya karşı bir başkaldırı olmuştur. Karşı kültür en yalın haliyle bu atmosfer içinde kendini ortaya çıkarmıştır. Yé-yé ise Fransa’da, altmışlı yıllar gençliğinin kendini ifade etmesini sağlayan bir müzik akımı olmuştur.
Yé-yé akımı adı nereden geliyor?
Aslında her şey bir radyo yayını ile başladı diyebiliriz. 1959 yılında, Europe 1 istasyonunda “Salut les copains” adlı program yayına girer. İlk yıllarda, Daniel Filipacchi sunuculuğunda haftalık yayın yapan müzik programı, özellikle liseli gençlerden ilgi görür. İlerleyen yıllarda, belli bir başarı ve ivme kazanan program, kutlama konseri düzenleme kararı alır. Konser Paris’te, La place de la Nation‘da, gerçekleşecektir. Konser verecek ünlü isimler arasında Johnny Hallyday, Sylvie Vartan, Richard Anthony ve Les Chats Sauvages vardır. Tanıtım amacıyla, ücretsiz bir konser olacağını radyo üzerinden bir kaç defa duyururlar. 22 Haziran 1963 konser günü kimsenin tahmin edemediği bir şey olur. Yaklaşık yüz elli bin genç konser alanına akın eder. Bu ilgi beklenenin çok üstündedir. Tarih o günü “La Nuit de la Nation” olarak hatırlayacaktır. Hatta kimi çevreler Fransa’nın Woodstock festivali olarak görecektir.
Kuşkusuz, Fransa’da esen bu gençlik rüzgarı kaynağını Anglofon kültürden alıyor. Altmışlı yıllar dediğimizde döneme damgasını vuran İngiliz grup The Beatles çıkardığı “She Loves You” parçasıyla yeah! yeah! yeah! nakaratını dilimize dolayan öncüller olmuştur. Aslında Fransızca “yé-yé” kısaltması İngilizce “yeah yeah” kelimelerinden gelmektedir.
Yeni nesli saran bu akım, dönemin akademisyenleri arasında da ilgi görecektir. Nitekim, ünlü Fransız sosyolog Edgar Morin konserin ardından, döneme adını verecek bir makale kaleme alır. Böylece, yé-yé adının fikir babası Edgar Morin olacaktır.
Morin’in Yé-yé Akımına Bakışı
Ancak, sosyolojik olarak bir inceleme yapan Morin, yé-yé akımına sempati ile yaklaşmaz. Özellikle kitle kültürünü eleştiren Morin için bu akım bir tür iktisadi vatandaş yaratır. Yani, yé-yé topluluğu, dönemin modası olan kitle tüketimine katkıda bulunabilecek her tür potansiyel gruptan birisidir. Gelişen plak endüstrisi ve radyo ekipmanları müzik alanında büyük bir potansiyele sahiptir.
Yé-yé grubunun çoğunluğunu ergen ve yirmili yaş aralığındaki genç nesil oluşturur. Morin’e göre bu yaş aralığı, aşk ve cinselliğin gelişme kaydettiği bir dönemdir. Bunun bir neticesi olarak, yé-yé akımı gençlik ülküsüne, aşka ve cinsel özgürlüğe vurgu yaparak kendine ait yeni bir yapılanma oluşturmuştur. Hatta Morin, 1963 konserindeki kalabalığı, inanç birliğiyle yapılan seremonilere benzetir. Öyle ki, kitle kültürüyle erotik uyaranlar artmış ve tabu kabul edilen sosyal normlar zayıflamaya başlamıştır. Yani kısaca, yé-yé’nin ritmi altında, sevgi ve gençlik teması piyasa değeri kazanmış ve tüketilebilir bir ürün haline gelmiştir.
Altmışlı Yıllar Yé-Yé Akımı Temsilcileri
Her dönem ardında siyasi ve sosyal dönüşümler barındırıyor. Kimilerinin adını zaman içinde unutsak da hepsi kendinden bir parçayı bir sonraki neslin sanatında yaşatmaya devam ediyor. Fransız müzik tarihi için büyük öneme sahip yé-yé akımının bazı isimlerini bir araya getirdik. Çalma listelerinize eklemenizi tavsiye ederiz.
- Johnny Hallyday
- Françoise Hardy
- Les Chats sauvages
- Les chaussette Noir
- Sylvie Vartan
- Sheila
- Claude François (Cloclo)
- Jacqueline Taïeb
- Jane Birkin
- Serge Gainsbourg
- France Gall
- Michel Berger
KAYNAKÇA
https://journals.openedition.org/criminocorpus/4541
https://lx02.cegepsherbrooke.qc.ca/~bourgech/HetC/En-marge_contreculture-americaine_finalb.pdf
https://www.erudit.org/en/journals/cd/2007-n89-cd1044971/6909ac/
