1.Özgürlük
Aslında slogan, kaynağını aydınlanma döneminden alıyor. Aydınlanma, on sekizinci yüzyılda ortaya çıkan entelektüel, kültürel ve felsefi bir akımdır. Dönemin değerleri arasında özellikle rasyonalizm, bilim, hoşgörü ve birey yer almaktadır. Rasyonalizm akıl yoluyla edinilen bilginin doğruluğu ve önemini vurgular. Immanuel Kant’ın Aydınlanma Nedir? makalesinde ifade edildiği gibi: “Sapare Aude! “Aklını kullanma cesaretini göster!” Sözü şimdi Aydınlanmanın parolası olmaktadır.”
Böylece, her tür dogma ve geleneksel otorite karşısında bilimsel yaklaşıma teşvik artar. Bu yeni yaklaşım, Fransa’da mevcut yönetim biçimi monarşiyi sarsmaya başlar. Akabinde, 1789 Fransız Devrimi ile hem Katolik Kilisesi hem de mutlak monarşi büyük bir yıkıma uğrar. Nitekim Özgürlük, Eşitlik ,Kardeşlik sloganının ilki olan Özgürlük, tam da bu atmosfer içinde doğar. Böylece, “Özgürlük” aydın insanı ve modern Fransız vatandaşını temsil eden ilk kavram haline gelir.
Oysa aydınlanma için özgürlükten başka bir şey gerekmez; ve bunun için gerekli olan özgürlük de özgürlüklerin en zararsız olanıdır: Aklı her yönüyle ve her bakımdan çekinmeden kitlenin önünde apaçık olarak kullanmak özgürlüğü.
Ayrıca özgürlük kavramı, 1789 devrimi sonrasında yayınlanan İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi sayesinde yerini sağlamlaştırır.
1789 İnsan Hakları Bildirgesinin ilham kaynaklarını ele aldığımız yazımıza göz atmayı unutmayın.
2.Eşitlik
İkinci sırada ise Eşitlik (fr.égalité) ilkesi yer almaktadır. Aslında, sloganda hangi sıra ile yazılacağı epey tartışma konusu olmuştur. Bir yanda, Alexis de Tocqueville eşitlik arzusunun bireylerin özgürlüğüne gem vuracağını varsayarak eklenmesini uygun görmez. Diğer yanda Pierre Leroux ise kardeşliğin, özgürlük ve eşitlik kavramları arasında bağlayıcı olması gerektiğini öne sürer. Tartışmalar Üçüncü Cumhuriyet’e kadar devam eder. Eşitlik ilkesi kanunlar önünde her Fransız vatandaşının haklarının aynılığını temsil etmektedir. Özellikle köleliğin kaldırılması yasası ve Olympe de Gouges tarafından yazılan 1791 Kadının ve Kadın Yurttaşın Haklar Bildirgesi, eşitlik kavramının önemini artırır. Tüm bunlara ek olarak, eşitlik ilkesi de özgürlük ilkesi kadar aydınlanma ruhundan beslenmiştir. Zira Rousseau’nun özgürlük ve eşitlik üzerine yazdıkları, bu iki kavramın birbirinden ayrılamaz olduğunu göstermiştir. Böylece 14 Temmuz 1880’te eşitlik kavramının merkezde yer almasına kara verilir. Kamu binalarının alınlığına Özgürlük, Eşitlik, Kardeşlik sırasıyla yazılarak tartışmalar son bulur.
Eklemek gerekir ki, slogan ilk zamanlar Özgürlük, Eşitlik, Kardeşlik ya da Ölüm olarak kullanır. Daha sonra Ölüm slogandan çıkar.
3.Kardeşlik
Sloganın sonundaysa bir diğer tartışmalı kavram Kardeşlik (fr. fraternité) bulunmaktadır. Erkek kardeş, yoldaş (fr. frère ) kökünden gelmektedir. Kardeşlik, dini bir yan anlama da sahiptir. Ancak sloganda dayanışma (fr. solidarité) anlamında kullanılmaktadır. Toplumun birbirine bağlı olmasını ve dayanışmasını temsil eder. Fransız toplumunun birliktelikle oluştuğunu vurgular. Zira mezhep savaşlarından dolayı kan döken toplum için yalnızca dini bir kardeşliğin bütünlüğü söz konusu olamazdı. Yine, kardeşlik kavramı da aydınlanmayla bağlantılı olan hoşgörü ilkesine dayanır.
Peki Slogan Nasıl Bir Araya Geldi?
İlk olarak, bu üç kavram Robespierre’in kalemi altında bir araya gelmiştir. 1790 yılında, Fransız Halkı ve Özgürlük, Eşitlik, Kardeşlik sloganının bayrağa ve memur kıyafetlerine yazılmasını teklif eder. Ancak bu teklifi kabul edilmez. İfade ancak 1793 yılında yeniden gündem olur. Cumhuriyetin Birliği, Bölünmezliği; Özgürlük, Eşitlik ya da Ölüm (fr. Unité, indivisibilité de la République ; liberté égalité ou la mort) şeklinde değişir. İlk olarak, Paris Belediye Başkanı Jean-Nicolas Pache bu yazının Hotel de Ville üzerine kazınmasını ister. Daha sonra tüm Fransa’ya yayılır. Ancak, 1940 Vichy yönetimi altında, eski sloganın yerini İş, Aile, Vatan (fr. Travaille, Famille, Patrie) üçlemesi yer alır. 15 Kasım 1941’de ise, General Charles de Gaulle tarafından Özgürlük, Eşitlik, Kardeşlik olarak güncel halini alır.
Kaynakça
https://www.istabip.org.tr/site_icerik/2017/haberler/kasim/aydinlanma_nedir_kant.pdf
https://www.elysee.fr/la-presidence/liberte-egalite-fraternite
