Etkileri yavaş yavaş kaybolmaya başlayan COVID-19 pandemisi, tüm dünyada sayısız travmalara ve değişikliklere neden oldu. Pandemi nedeniyle yürürlülüğe koyulan kısıtlayıcı kararlar ülkelerde sosyal ve ekonomik değişikliklere hatta problemlere yol açtı. Fransa, bu dönemde diğer ülkelerde de olduğu gibi çok çeşitli sorunlarla yüzleşmek zorunda kaldı. İşte bu ekonomik ve sosyal problemlerin üstesinden gelebilmek için Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, 14 Temmuz 2020 tarihindeki ulusa sesleniş konuşmasında ekonomik kalkınma planı, bilinen adıyla “France Relance” (Yeniden kurulan Fransa) projesini açıkladı.
Bir kalkınma planı olarak France Relance: Nedir? Ne amaçlanmaktadır?
France Relance, 2020-2022 yıllarını kapsayacak şekilde iki yıllık bir ekonomik ve sosyal kalkınma planı olarak karşımıza çıktı. Bu planın hayata geçirilmesi için 100 milyar Euroluk bir bütçe ayrıldı. Başbakan Jean Castex hükümeti tarafından yürütülecek olan projenin pandemi tarafından zarar gören ekonomiyi kalkındırma ve 2030 hedeflerine giden yola hazırlanmak olduğu açıklandı (2030 hedefleri, Cumhurbaşkanı Macron tarafından başlatılmış bir yatırım planıdır). Castex hükümeti, France Relance Ekonomik Kalkınma Planı’nın üç temel hedefi olduğunu sıraladı. Bunlar sırasıyla ekolojik geçiş, rekabet ile sosyal ve bölgesel uyum şeklinde belirtilmiştir.
France Relance Hedef 1: Ekolojik Geçiş
France Relance, küresel ısınmanın dünyadaki etkilerini azaltmak amacıyla ekolojik geçiş konusunu öne aldı. Ekolojik geçişin hızlandırılma süreci için 30 milyar Euro bütçe ayrıldı. 2050 yılında sıfır karbon hedefine ulaşabilmek amacı taşıyan plan kapsamında çeşitli projeler yapıldı. Bunlar; yeşil hidrojen alanının geliştirilmesi, kamu veya özel binaların enerji tesisatlarının yenilenmesi, demiryolu ulaşımının desteklenmesi, doğal tarımın teşvik edilmesi, endüstride karbondioksit emisyonunu azaltıcı girişimlere olanak tanınması ve toplu taşımanın teşviki olarak sıralanabilir.
France Relance Hedef 2: Rekabet
Pandemi döneminde ekonomik faaliyetlerin zarar görmesi sonucunda rekabetin iyice azaldığı Fransızlar arasında bir sır değildi. France Relance kapsamında bu nedenle şirketler arasında rekabeti arttıracak ve Fransa ekonomisini canlandıracak girişimlerde bulunulmasına karar verildi. Bu girişimler şu şekilde sıralandı: Üretim vergisinde indirim, teknoloji yatırımlarının sanayide ve eğitim sektöründe desteklenmesi, şirketlere finansal destek verilmesi ve bölgeler arası ekonomik dayanışmanın arttırılması. Planın rekabet kısmı için ayrılan bütçe ise 35 milyar Euro olarak belirlendi.
France Relance Hedef 3: Sosyal ve Bölgesel Uyum
France Relance programının belki de Fransız halkını en yakından ilgilendiren kısmı olan Sosyal ve Bölgesel Uyum planı, pandemi döneminde en çok zarar gören kesimleri ilgilendiren birtakım projeleri içerdi. Hükümet, çeşitli formasyonlarla işe erişim, sağlık sektöründe yatırım planı, yerel yönetimlere destek, 26 yaşından küçük gençler ve engellilerin iş bulabilmesi için teşvikler, zor durumdaki vatandaşlara yönelik çeşitli yardım paketleri, fiber internetin yaygılaştırılması vb. projelerle sosyal ve bölgesel uyum sağlayabilmeyi hedefledi. Bu projeler için ise 35 milyar Euro bütçe hazırlandı.
France Relance: Bu plan ülkeye neler kattı?
Fransız hükümeti bu plan kapsamında kısa dönemde iki makroekonomik hedefe göz kırptı: Birincisi gayrısafi yurtiçi hasıla (PIB) hedeflerini tutturabilmek, ikincisi ise işsizliğin düşürülmesi. Castex Hükümetinin Mart 2022’de parlamentoya sunduğu rapora göre Fransa 2020 yılında rekabet ve çekim gücü açısından Avrupa’nın birinci ülkesi olarak tanımlandı. Sonuçların aynı zamanda hükümetten bağımsız bir değerlendirme kurumu tarafından denetlendiği de belirtildi.
Plan kapsamında yukarıda bahsettiğimiz üç kategoriye ayrılmış eylem planları için toplam 72 milyar Euro harcandığı açıklandı. Genel olarak her türlü şirkete sağlık krizinin yaşattığı sorunları giderebilmek adına destek sağlandığı, vatandaşların elektrikli veya hibrit araçlara teşvik edildiği, yaklaşık dört milyon gence çeşitli formasyonlarla istihdam sağlandığı, yerel yöneticiler ile hükümetin iş birliğini güçlendirdiği bu raporda vurgulandı. Gelin, kategoriler halinde hükümetin raporunu inceleyelim.
Ekolojik Geçişin Hızlandırılması
Fransa’da sera gazı emisyonunun %20’lik bölümünün binalardan kaynaklı olduğu bilgisinden yola çıkarak hükümet, 660 bin haneye binalarda çevreci enerjin kaynaklarının kullanılabilmesi için teşvik bütçesi tanımladı. Bununla birlikte 16 bin işyerine de enerji renovasyonu teşviki sağlandı. Elektrikli araçların artışıyla elektrikli araç park yeri oluşturma konusunda hızlandırılmaya gidildi. France Relance kapsamında yeşil enerjilerin kullanım alanlarını geliştirme konusunda birden çok araştırmaya da finansman sağlandı.
Rekabetin Güçlendirilmesi
France Relance aracılığıyla 700 bin şirket yaklaşık 10 milyar Euro değerinde üretim vergisi indiriminden yararlandı. Endüstrileşme alanında 14 milyar Euro değerinde çeşitli yatırımlar yapıldı. Bu yatırımlar kapsamında her türlü şirketler için yeniden konumlanma, dekarbonizasyon, modernleşme için teşvikler sağlandı. Bu durumda da yaklaşık 231 bin yeni endüstriyel iş kaynağı oluşturulmuş oldu. Endüstrinin ülkenin her bölgesine yayılması ve dolayısıyla yeni iş kaynaklarının oluşturulması amacıyla da hükümet, 782 yatırım projesini destekledi. Endüstride karbon emisyonunun azaltılması için de 141 bilimsel projeye arka çıkıldı.
Toplumsal Uyumun Güçlendirilmesi
France Relance planının daha önce de bahsettiğimiz gibi halka belki de direkt temas eden alanı olan toplumsal uyum kapsamında 670 bin çalışan yeteneklerini ve kapasitesini geliştirebileceği hizmet içi eğitimlerden faydalandı. “Bir Genç, Bir Çözüm” projesi ile 4 milyona yakın genç Fransız ilgi alanlarına uygun işlere yerleştirildi. Fransa’da yaygın olan “çıraklık” (apprentissage) sistemi genişletilerek 2021 yılında 700 binden fazla gencin bu sistemden yararlanabilmesine olanak tanındı.
Yerel yönetimler bazında kullanılmayan kamu arazilerinin değerlendirilmesi için belediye ve valiliklerle iş birliği güçlendirildi. Okul, hastane ve parkların da içinde bulunduğu yaklaşık 12 bin iyileştirme projesi için yerel yönetimlere finansal destek olundu. Sağlık kurumlarının altyapılarının güçlendirilmesi açısından da 6 milyar Euro değerinde bir ekonomik teşvik verildi.
France Relance projesine yönelen eleştiriler
Le Figaro’nun 3 Eylül 2020’de Anne de Guigné, bu planı bir yeniden kalkınma planından çok büyük bir yatırım planı olarak nitelendirdi. Arz ve rekabete dayalı bu planın orta sınıf ve alt sınıf tarafından ne ölçüde kabul göreceği konusunda bir soru işareti getirdi. Öte yandan Fransa’nın önde gelen sendikalarından La CGT (Genel İş Sendikası) bu kalkınma planını hükümetin politikalarından farksız bir liberal formül olarak tanımladı.
Öte yandan Les Echos gazetesine göre France Relance ekonomistlerin çoğu tarafından yeşil ışık yakılmış bir kalkınma planı olarak nitelendirildi. CNRS ekonomistlerinden Elie Cohen’e göre pandemi koşulları ve ülke ekonomisi göz önüne alındığında France Relance iyi kalibre edilmiş bir plan. Fransız Ekonomik Konjoktürler Gözlemevi Başkanı Xavier Gabot ise France Relance belli bir tutarlılık içeren büyük bir plan olarak görüldü. Ancak Gabot bu planın özellikle ilk üç ay içerisinde sosyal harcamalara doğrudan etkisi olmayacağı görüşünde.
En büyük eleştirilerden biri ise Fransız Sayıştayı tarafından yapıldı. Sayıştay’a göre “kompleks” olarak nitelendirilen plan, kamu kaynaklarının kullanımıyla enflasyona neden olunabileceği görüşünde.
2022 yılı bitiminde meclise sunulacak olan raporda “France Relance” Ekonomik Kalkınma Planı’nın Fransa’da nelere yol açtığını hep beraber daha rahat göreceğiz. Planın öngörüsü dahilinde olmayan Rusya-Ukrayna Savaşı ve Avrupa’da yaşanan enerji kriziyle France Relance farklı boyutlara taşınabilir. Sonuçlara hep beraber tanık olacağız!
