Fransa’da görevini icra etmekte olan avukatlara başörtüsü yasağı getiren düzenleme resmen yürürlüğe girdi. Böylelikle ülkede uzun süredir tartışma konusu olan başörtüsü, artık avukatlık mesleği icra edilirken takılamayacak.
Konuya ilişkin daha önce verilen bir kararda Fransız Yargıtayı, “avukatlık mesleği icra edilirken dini bir sembol olan başörtüsü takılmasının baro kararıyla yasaklanmasını” hukuka uygun bulmuştu. Dolayısıyla bu konudaki takdir yetkisi barolara bırakılmıştı. (Cass. pourvoi n° 20-20.185)
Konunun detaylarına giriş yapmadan önce, Fransa’da avukatlık konusu ilginizi çekiyorsa “Türk Avukatlar Fransa’da Baroya Kaydolabilir Mi?” başlıklı içeriğimize göz atmayı unutmayın.
Fransa’da Başörtüsü Yasağı Avukatlık İç Tüzüğüne Eklendi
7 Eylül 2023 tarihinde alınan bu karar, avukat mesleği ulusal iç tüzüğünde (RIN) değişiklik yapmış ve 27 Ekim 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Bu metin, RIN’ye, “avukatların yargısal görevlerini yerine getirirken mesleklerinin kıyafetini giymeleri gerektiğini ve cübbeleriyle birlikte hiçbir ayırt edici işaret taşıyamayacaklarını” belirten bir madde eklemektedir:
31 Aralık 1971 tarihli ve 71-1130 sayılı yasanın 3’üncü maddesinde öngörüldüğü üzere, avukatlar, yargısal görevlerini yerine getirirken mesleklerinin kıyafetini giyerler. Avukat, cübbesiyle birlikte hiçbir ayırt edici işaret taşımaz.
RIN (art. 1.3 bis)
Fransa’da Avukatlara Dini Sembol Yasağı: Geçmişteki Tartışmalar ve Yasal Gelişmeler
Bu değişiklik, avukat elbisesiyle birlikte türban takma konusundaki çeşitli olaylardan sonra gelmektedir. Birkaç yıl boyunca, Barolar Birliği (CNB) bu konuda bir karar vermeyi reddetti ve barolara her bir vakayı kendi özelinde incelenmesini emretti. Bunun sonucunda, barodan baroya değişen ve dini sembollerden çeşitli dekorasyonların yasaklanmasına kadar değişen pek çok farklı kural ortaya çıktı.
Ancak Yargıtay, yukarıda da atıf yaptığımız kararında CNB’nin profesyonel kurallarda birlik sağlama görevini hatırlatarak, bu konuda açık bir düzenlemeye ihtiyaç duyulduğuna işaret etti. Bunun üzerine Nisan 2023’te konu hakkında CNB’ye bir rapor sunuldu (GPL 18 April 2023, no. GPL448h0) ve CNB nihayet 7 Eylül 2023 tarihli genel kurul toplantısında bu sorun çözüme kavuştu. Atıf yapılan tarihteki genel kurul toplantısında yeni karar kabul edildi (L. Garnerie, “Avukatın Profesyonel Kıyafeti: Tüm Ayırt Edici İşaretlere Son”: www.gazette-du-palais.fr, 7 Sept. 2023; GPL 12 Sept. 2023, no. GPL453o6). RIN’nin bu yeni hükmünün ruhu, duruşma sırasında avukat elbisesiyle birlikte her türlü ayırt edici işareti (dini, sendikal, ticari …) hariç tutmaktır.
Fransa’da Avukatlara Getirilen Yasağın Kapsamı
Elbette bahsi geçen yasağı başörtüsü ile sınırlandırmak doğru değil. İlgili karar, başörtüsü (türban) ile birlikte diğer tüm dini sembollerin de taşınmasını yasaklıyor. Nasıl bir avukat başı kapalı bir şekilde duruşmaya çıkamaz ise, kipa veya haç için de aynı yasak geçerli olacaktır.
Nihayet ifade etmek gerekir ki bu yasak yalnızca avukatlık mesleği icra edilirken geçerli olacaktır. Yani Fransa’da bir avukat, cübbesini çıkardığı andan itibaren (diğer meslek kurallarına aykırılık teşkil etmeyecek surette) dini veya siyasi bir kimliğe bürünebilir.
Sonuç olarak bu düzenleme, yargısal fonksiyonları yerine getirirken avukatların nötrlüğünü ve profesyonelliğini korumayı amaçlamaktadır. Avukatlar artık mesleki kıyafetleriyle birlikte türban dahil herhangi bir ayırt edici işaret veya sembol taşıyamayacaktır.
