Tarihte neredeyse hiçbir alan yoktur ki kadınlar haklarını mücedele etmeden almasın. Edebiyat da, kadınların varlığını ve sesini kabul ettirmek için savaşması gereken alanlardan biri olmuştur. Günümüzde Femina Ödülü, en saygın edebiyat ödülleri arasında yer alır. Ancak bu saygınlık, kadınların edebiyat sahnesindeki varlıklarını kabul ettirmek için verdikleri mücadeleden doğmuştur. Bu yazımızda feminist bir başkaldırı örneği olarak Femina Ödülü’nü ele alıyoruz.
Femina Ödülü Tarihçesi
Fransa’nın en saygın edebiyat ödülleri arasında kuşkusuz Goncourt ödülleri yer almaktadır. Ancak, 1904’te Goncourt jürileri itibarlarını zedeleyecek bir skandala imza atar. Zira, Goncourt akademisi en başından itibaren cinsiyetçi ve elitist bir üsluba sahiptir. Hatta, Joris-Karls Huysmans ” Pas de jupons chez Nous!” “Aramızda etek giyen yok!” sözleriyle edebiyat alanında kadınlığı yermeye çalışmıştır. Ayrıca, jüriler arasında tek bir kadına da yer vermemişlerdir. Buna rağmen, kadınlar arasında bardağı taşıran son damla 1904 ödülleri sırasında yaşanır. O yıl, edebiyat çevresi tarafından kabul gören isim “La Conquête de Jérusalem” kitabıyla Myriam Harry‘dir. Ne yazık ki genel ilginin aksine Goncourt jürisi aynı kanıda değildir. Bu sebeple, ödülü Myriam Harry’e değil Léon Frapié’ye layık görmüşlerdir. Böylece maruz kalınan cinsiyetçi ve haksız tutum büyük bir mücadelenin ateşi olmuştur.
La vie heureuse gazetesinden tam yirmi iki kadın gazeteci bir araya gelir. Şair Anne de Nouaille etrafında birlik olurlar. Goncourt jürilerinin yaptığı hatayı onarmaları ve kadın edebiyatının meşruiyetini talep ederler. Ancak bu konuda istedikleri zaferi kazanamazlar. Dolayısıyla, Femina Ödülü Goncourt gibi elitist ve cinsiyetçi tutuma karşı bir tepki olarak ortaya çıkar. Esasen, kadın yazarların edebiyat sahnesinde hak ettikleri yeri alması için bir çağrı niteliği taşımaktadır. Böylece Myriam Harry’nin hakkı olan birincilik ödülü Femina tarafından verilir.
Femina’nın Toplumdaki Yeri
Ancak, dönemin koşulları göz önüne alındığında bu kadın hareketi çok daha derin bir anlam taşımaktadır. 1904 yılında kadınlar henüz oy kullanma hakkına sahip değillerdir. Zira, kadınların sosyal hayattaki konumlarında Napolyon’un medeni kanunun izleri vardır. Ne eğitimde ne siyasette ne de toplumsal hayatta erkekler ile eşit haklara sahip değillerdir. Böyle bir atmosfer içerisinde, tamamı kadınlardan oluşan bir jürinin oylamasıyla birinci seçilen edebiyat eserleri tartışma yaratır. Tartışmalar övgülerden çok alay ve yergilerle doludur. Hatta dönemin gazetesi Humanité, kadın jüri üyelerine “Tribunal de pintades” yani ” Tavuklar Yargısı” yakıştırmasını yapar. Ne yazık ki, bu aşağılamalar uzun yıllar devam eder. Kadın yazarlar, erkeklerin nefretini üzerlerine çekmemek için kendi isimlerinden feragat ederek erkek adları alırlar. Erkek takma adlarıyla ödül alan pek çok kadın yazar bulunmaktadır. Böylelikle, cinsiyetlerinin işlerinin önüne geçmesini engellemeyi amaçlarlar. Bu mücadele uzun yıllar devam etmiştir. Özellikle Vichy yönetimi döneminde de kadınlar geleneksel cinsiyet rolleri ile kısıtlanmıştır. Femina üyeleri ise bu dönemde iş birlikçilikle suçlanmıştır. Ancak Femina, cinsiyetçi ve ayrımcı bir ortama karşı bir başkaldırının simgesi olmaya devam etmiştir.
Nitekim, Fransa’da kadın hakları zaman içinde gelişme göstermiştir.Günümüzde ise Femina, hala kadın yazarlara ve kadınların yaşamlarını, deneyimlerini ve düşüncelerini içeren eserlere özel bir yer sunmaktadır. Kadınların edebiyat alanındaki varlıklarını ve değerlerini kabul ettirmek için verilen bu mücadeleye katkı sağlamaktadır. En saygın edebiyat ödüllerinin arasına adını yazdırmayı başarmıştır.
Fransız edebiyatını bugüne taşıyan kadın yazarlar hakkında daha detaylı okuma için Fransız Edebiyatından Kadın Yazarlar Seçkisi , Fransız Edebiyatından Kadın Yazarlar Seçkisi II ve Fransız Edebiyatı Kadın Yazarları Seçkisi – III serisine bakmanızı öneririz.
Kaynakça:
