Fransız edebiyatı kadın yazarlarını derlediğim serinin üçüncü yazısıyla karşınızdayım. Daha önce Madame de Staël’den Nathalie Sarraute’a on önemli Fransız kadın yazardan söz etmiştik. Şimdi ise dört diğer değerli ismi daha yakından tanıma vakti. İşte Héritier’den Colette’e dört kadın yazar!
1.Françoise Héritier (1933-2017)
Françoise Héritier, 1933’te Veauche’ta dünyaya gelir. Öğrenim seviyesi yüksek olan bir aileye doğmuştur. Babası, Paris Siyasal Bilgiler Enstitüsü müdürüydü. Héritier de annesinin etkisiyle antroplojiye ilgi duymuş, eğitimine bu alanda devam etmiştir.
Dolayısıyla Héritier, antropoloji alanının önde gelen isimlerden biri olarak kabul edilir. Özellikle cinsiyet ve aile yapıları, toplumsal cinsiyet farklılıkları ve insan doğası üzerine önemli çalışmalar yürütmüştür.
Dillerdeki maskülen ve feminen ayrımları üzerine çalışmalar yapmıştır ve her dilde ve toplumda güçlü ve olumlu kabul edilen kavramların maskülen, daha zayıf ve negatif anlamlara sahip kavramların ise feminen olarak ayrıldığına dikkat çekmiştir. Örneğin Batı’da pozitif bir ilişkilendirmesi olan “actif” (aktif) sözcüğü Fransızca’da maskülen, negatif olarak görülen “passif” (pasif) sözcüğü ise feminendir. Oysa Hindistan’da olumlu anlamı olan taraf “pasif” olandır, dolayısıyla maskülen olarak ifade edilen de pasif sözcüğüdür. Olumsuz anlam taşıyan aktif ise feminen olarak karşımıza çıkar.
Fransız kadın yazar Héritier, ayrıca Fransa’da kadınlar arasındaki eşitsizliklerin azaltılmasına yardımcı olmak amacıyla kurulan Haut Conseil de la Population et de la Famille (Yüksek Nüfus ve Aile Konseyi) üyesiydi. Sosyal bilimlerdeki çalışmaları dolayısıyla 2010 yılında Fransız hükümeti tarafından Légion d’honneur‘e layık görülmüştür.
2017 yılında Paris’te hayatını kaybeden Françoise Héritier’nin eserleri arasında “Masculin Feminin”, “Au gré des jours”, “La différence des sexes” gibi yapıtlar bulunur. “Kadınların En Güzel Tarihi” ve “Yaşıyorum Demek İçin” eserlerini ise Türkçe olarak okumak mümkün.
Kadınların siyasetten uzak tutulduğu bir ülkede demokrasiden bahsedilemez.
Kadınların En Güzel Tarihi, Françoise Héritier
2.Marguerite de Navarre (1492-1549)
Fransız edebiyatı, kadın yazarları açısından tabii ki yakın dönemden ibaret değil. Kadınlar her şeye rağmen tarih boyunca edebiyatın içinde olmuş ve isimlerini edebiyat tarihine yazdırmıştır. Bu isimlerden biri de hiç kuşkusuz Marguerite de Navarre’dır. Fransa kralı I.François’nın kardeşi olan Marguerite d’Angoulême, önemli bir rönesans edebi kişiliğidir.
İlk evliliğini Alençon’lu IV.Charles ile yapmıştır. Cahil olduğu bilinen bu eşiyle evliliği süresince annesini örnek alarak edebi salonlara ev sahipliği yapmıştır. “Yeni Parnassus” olarak bilinen salonu uluslararası bir ün kazanmıştır. IV.Charles’ın vefatının ardından Navarre’lı II.Henry ile ikinci evliliğini yaparak Marguerite de Navarre adını ve Navarre Kraliçesi unvanını almıştır. Kardeşi Fransa Kralı I.François’ya danışmanlık da etmiştir.
Şiirler ve oyunlar yazan Marguerite de Navarre’ın en bilinen eserleri öykü derlemesi olan “L’heptaméron” ve dini bir şiir olarak karşımıza çıkan “Miroir de l’âme pécheresse” (tr. Günahkar Ruhun Aynası)’dır. Reform hareketinin Fransa’daki temsilcisi Calvin’in düşüncelerinden etkilenmiştir. Protestan olmamasına rağmen reformistler ile Katolikler arasında arabulucu olmuş, Calvinistlerin korunmasını yardım etmiştir.
Sanatçıları destekleyen ve onlara ekonomik yardımlarda bulunan Navarre’ın patronluk yaptığı sanatçılar arasında François Rabelais ve Pierre de Ronsard gibi isimler de bulunur. Dünyanın en önemli sanatçılarından biri olarak görülen Leonardo da Vinci, Marguerite de Navarre ve kardeşi I.François’yı ziyareti sırasında hayatını kaybetmiştir.
Ayrıca Marguerite de Navarre’ın İlgiltere Kraliçesi Anne Boleyn ile dostluk kurduğu da biliniyor. Anne Boleyn’e el yazmasını gönderdiği şiir kitabı “Miroir de l’âme pécheresse”, Boleyn’in idamının ardından kızı I.Elizabeth tarafından “The Miroir or Glasse of the Synneful Soul” adıyla İngilizceye çevrilmiştir.
Je ne regarde point la valeur du présent, mais le cœur qui le présente.
L’heptaméron, Marguerite de Navarre
3.Leïla Slimani (1981- )
1981 yılında Fas’ta doğan Leïla Slimani, 17 yaşında Fransa’ya yerleşmiş, politika ve medya eğitimini Fransa’da tamamlamıştır. Edebiyat kariyerinden önce kısa bir süre oyunculuk yapmış ve iki filmde rol almıştır. Daha sonra bir süre gazeteci olarak Jeune Afrique’te çalışmıştır.
Gazetecilik mesleğinden istifa ederek yazma üzerine yoğunlaşan Slimani, 2014’te ilk romanını yayımlamıştır. Türkçe’ye Gulyabaninin Bahçesi olarak çevirilen “Dans le jardin de l’ogre” büyük beğeni toplamıştır. Ancak adını asıl duyuran eseri gerçek bir olaydan esinlenerek yazdığı “Chanson douce” (tr. Hoş Nağme) olmuştur. Slimani, Hoş Nağme ile 2016 yılında Goncourt ödülüne layık görülmüştür.
Eserlerinde cinsiyet, kadınlar ve göçmen temaları öne çıkar. 2017’de bizzat Macron tarafından, Emmanuel Macron’un kişisel Uluslararası Frankofoni Örgütü temsilcisi olarak atandı.
İnsan öğleüstü fark ediyor boşa geçen zamanı ve yaklaşmakta olan akşamdan endişelenmeye başlıyor.
Hoş Nağme, Leïla Slimani
4.Colette (1873-1954)
1873’te Burgonya’da doğan Colette’in asıl adı Sidone-Gabrielle Colette’tir. Başarısız bir yazar olan eşi Willy’nin yönlendirmesiyle edebiyata adım atmıştır. İlk kitabı “Claudine à l’école” (tr. Claudine Okulda) genç bir kızın okul hayatını konu ediniyordu. Bu eseri, 1900 yılında yayımlandığında çok popüler olur. Ardından Colette, Claudine serisi olarak bilinen 4 kitap daha kaleme alır. Bu seri, yaşamı tanımaya çalışan genç bir kadının çocukluğundan, gençliğinden ve evliliğinden söz eder. Colette bu eserlerinde yer yer kendi hayatından donelere de yer verir.
Belki de en ünlü eseri olan “Gigi”yi ise 1944 yılında yazmıştır. Çok sevilen bu eseri 1958 yılında hem Broadway müzikali hem de film olarak uyarlanır. Yazarlık kariyerinin dışında oyunculuk da yapan Colette, pandomim oyuncusu olarak 6 yıl Fransa’yı turlar. Bu sırada yazmayı da sürdürür.
Aşk ve cinsellik üzerine yazdığı “Le pur et l’impur” adlı eserinde heteroseksüel ve homoseksüel ilişkilerinden söz eder. Dolayısıyla biseksüel kimliğini açıkça duyurmuş bir yazardır. Julia Kristeva tarafından “Biseksüelliğin Kraliçesi” olarak adlandırılır. Ayrıca aktif bir hayvan hakları savunucusu olduğu da bilinir.
Keira Knightley’nin rol aldığı Colette’in hayatını anlatan 2018 yapımı bir film de bulunmaktadır.
Küçükken bana: “Çalış, mükâfatını görürsün”, derlerdi, ben de her büyük emeğin sonunda, sahiden esrarlı, ezici bir mükâfat, altında yıkılıp kalacağım bir nevi lütûf beklerdim. Hâlâ bekleyip duruyorum…
Avare Kadın, Colette
Son olarak, bu içerik ilginizi çektiyse Fransız edebiyatı kadın yazarlarını derlediğim serinin önceki iki yazısına da göz atmayı unutmayın!
[…] kadın yazarlarını anmaya devam ediyoruz. Leïla Slimani’den Marguerite de Navarre’a Fransız edebiyatının öne çıkan kadın yazarları serimizin 3. sayısı sitemizde […]